Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) kurulan ve ülkenin geleceğini yeniden şekillendirme potansiyeli taşıyan bir komisyon, adeta görünmez bir fırtınanın merkezinde yer alıyor. Sadece hukuki bir düzenleme olarak değil, aynı zamanda siyasi ve toplumsal entegrasyonun yol haritası olarak görülen bu çalışma, "İnfazda Eşitlik" başlığı altında yürütülüyor. Komisyonun çalışmaları, ülkenin en çetrefilli meselesi olan terör örgütünün silahları bırakıp topluma kazandırılması sürecine hukuki bir zemin hazırlamayı amaçlıyor. Ancak bu tarihi süreç, daha dinleme aşamasındayken dahi Meclis çatısı altında büyük gerilimlere ve siyasi kavgalara sahne oldu. Bu çalışma, yüzyılın en önemli işlerinden biri olarak görülürken, tüm gündemlerin dondurulup sadece bu meseleye odaklanılması gerektiği dahi ifade ediliyor.
Komisyonun dinleme oturumlarında yaşanan gerilim, sürecin ne kadar hassas olduğunu ortaya koydu. İttihad-ı Ulema Derneği'nin başkan yardımcısı Beşir Şimşek Hoca, kısa bir dini girişin ardından, geçmişte 90'lı yıllarda yaşanmış, mağduru, faili ve mekanı belli olan birçok olayı tek tek saydı. Bu durum, komisyonda yüksek bir gerginlik oluşturdu.
Bu gerilim, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkan Yardımcısı Sayın Fetih Yıldız’ın müdahalesiyle doruk noktasına ulaştı. Konuşmacı, bir köyün yakılarak sekiz kişinin askerler tarafından öldürüldüğü cümlesini kullandığında, Sayın Fetih Yıldız hemen araya girerek, "Biz sizi buraya asker ve polise hakaret etmek için davet etmedik" çıkışını yaptı. Bunun üzerine Dem Parti üyeleri de, açılan bu kanaldan tepkilerini ifade ettiler. Komisyon üyesi Mehmet Emin Ekmen, konuşmacının üslubunun ve belli konulara ayırdığı sürenin eleştiriyi hak ettiğini, zira masanın bir barış ve uzlaşma masası olduğunu belirtiyor. Ancak Ekmen, konuşmacıya yapılan müdahalelerin de doğru olmadığını, çünkü başka oturumlarda başka temsilciliklerin içerik olarak bu konuşmacıdan daha ağır eleştiriler ve tespitlerde bulunduğunu ve karşıtlık oluşmadığını aktarıyor. Komisyon içinde gerilim aşılsa da, kamuoyunda büyük bir heyecan yarattığı aşikardır.
YASA İÇİN GİZLİ MUTABAKATLAR VE ÖZEL FORMÜL İHTİYACI
Komisyon, dünya örneklerinden yola çıkarak ideal bir metin oluşturmaktan ziyade, süreci yürütenlerin mutabık kaldığı zemini güçlendirecek bir yerde durmak zorunda. Bu bağlamda, Meclis üyelerinin İmralı, Kandil ve MİT Başkanlığı üçgeninde nasıl bir "eve dönüş formülasyonu" üzerinde konuşulduğu, tartışma yürütüldüğü ve bazı ön mutabakatlar sağlandığı hususunda mutlaka bilgilendirilmesi gerekiyor. Yapılan görüşmelerde, örgüt yöneticilerinin ilk aşamada ülkeye dönmelerinin zor olduğu ve muhtemelen kendilerinin de bu durumun farkında olduğu daha önce ifade edilmişti.
Bu tarihi yasanın çerçevesinin netleşmesi için belirli kategorilere ihtiyaç duyuluyor: eyleme karışanlar/karışmayanlar, talimat verenler/vermeyenler, normal üyeler ve yöneticiler. Ayrıca örgütün sayı ağında görev alanlar gibi belli kategorilere ayrım yapılmalıdır. Komisyonun, bu kategorilerin her birinin hangi hukuki statüye tabi olacağı ve sonrasında sosyal, siyasal ve ekonomik hayata katılımının nasıl düzenleneceği konularında ön mutabakatların oluşmuş olduğunu bilmesi gerekiyor.
Komisyon, dinleme sürecini bu hafta Ankara ve İstanbul’dan gelen Ditam, TEPAV, Ravest gibi dokuz ila on civarında araştırma merkezini dinleyerek sürdürecek. Daha sonra Adalet Bakanlığı’nın gelmesi muhtemel. Ayrıca, yasama faaliyetine geçilmeden önce MİT Başkanı’nın, hem bir durum tespiti yapması hem de nasıl bir yasa talep edildiğine dair bir toplantı yapmasının faydalı olacağı düşünülüyor. MİT Başkanı İbrahim Kalın, ilk oturumda meclisi onurlandıracak bir dille sunum yapmış ancak bir talep dili oluşturmaktan kaçınmıştı.
Komisyonun çalışmalarını daha da ileriye taşımak için, kadın ve gençlik örgütleriyle, daha önce örgüt deneyimi yaşamış ve sonra normal hayata karışmış kişilerin de dinlenmesi öneriliyor. Böylece "eve dönüş ve entegrasyon" konuşulurken, bu adımı atanların zorlukları ve bu zorlukların tekrar yaşanmaması için yapılması gerekenler konusunda bir başlık açılabilir.
AF MI, ÖZEL YASA MI? KRİTİK EŞİTLİK ÇIKMAZI
Komisyonun önündeki en büyük hukuki engel, anayasadaki eşitlik ilkesidir. Hazırlanacak yasanın sadece bu örgüte mi yönelik olacağı, yoksa FETÖ gibi diğer örgüt mensuplarını da kapsayıp kapsamayacağı tartışmaları kritik bir eşik oluşturuyor.
Daha önce Meclis başkanları (Cemil Çiçek ve Ömer İzgi gibi sağ muhafazakar, milliyetçi devlet geleneğinden gelen kişiler dahil) genel af dahil olmak üzere eşitlik ve kapsayıcılık noktasında çok ciddi tavsiyelerde bulundu. Ancak Mehmet Emin Ekmen, bu süreçte atipik bir durum işlediğini vurguluyor. Başka bir örgütün (örneğin FETÖ) kendi kendini feshetmesi veya örgüt varlığını bir yere devretmesi gibi bir model uygulanamaz. Bu nedenle Ekmen, örgüte özgü ve örgüte özel bir yasa çıkartılmasının makul olduğunu düşünüyor. Bu yasa, yalnızca kendini feshetmiş ve silahlarını devletin onayladığı mekanizmalarla ortadan kaldırmış kişiler hakkında uygulanacağı için, hukukun temel kurallarından olan genel eşitlik ve adalet kuralını ihlal etmeyecektir.
Öte yandan, MHP Genel Başkan Yardımcısı Sayın Fetih Yıldız tarafından en az altı aydır ısrarla ifade edilen "infazda eşitlik" tezi de gündemdeki yerini koruyor. İnfazda eşitlik, adı af olmayan ancak bütün örgüt mensupları için adli tutuklular gibi infaz kanunundan kaynaklanan bazı kolaylıklar getiriyor. Bu düzenleme, birçok kişi için hemen tahliye anlamına gelebilir. Devlet, bu karmaşık denklemi çözmek için bir formül geliştirebilir: Bu örgüte özel, adı af olmayan özel bir düzenleme getirirken, diğer yapılar için de infazda eşitlikle bir alan açmayı tercih edebilir.
CHP'NİN ÇOK ZORLU MASADA KALMA MÜCADELESİ
Bu kritik komisyonun çalışmalarını gölgede bırakan ve ulusal gündemin birinci maddesi olan Cumhuriyet Halk Partisi'ndeki (CHP) kurultay ve yargı süreçlerine rağmen, partinin masada kalması büyük önem taşıyor. Mehmet Emin Ekmen, Genel Başkan Özgür Özel’in pozisyonunun birçok açıdan çok kıymetli olduğunu belirtiyor. Özgür Özel, bu süreci üç zorluğa rağmen desteklemeye devam ediyor:
1. Parti İçi Ulusalcı Cephe: Tanju Özcan ve Muharrem İnce gibi isimlerin temsil ettiği, Kürt meselesine karşı cepheden bakabilen ulusalcı, soğuk bir zihniyetin varlığına rağmen bu sürece destek veriyor.
2. Kurultay ve Yargı Fırtınası: İçinde Kemal Kılıçdaroğlu'nun da olduğu, kendilerini davalarla meşgul eden kurultay ve yargı süreçlerine rağmen destek veriyor.
3. Tek Pedallı Bisiklet Sürmek: Ekrem İmamoğlu ile birlikte tek pedallı bir bisikleti çevirmek gibi zor bir fiili durum da yaşamasına rağmen masada kalmayı başarıyor.
Mehmet Emin Ekmen, CHP’li üyelerin neredeyse tamamının bu sürece inançlı olduğunu gözlemlediğini aktarıyor. Ancak bazı kesimlerin, CHP’nin süreç karşıtlığına geçmesini arzu ediyor olabileceği, böylece siyaset gündemini bir karşıtlık dengesiyle domine etmenin Cumhurbaşkanı’nın da işine gelebileceği düşünülüyor. Bu yüzden CHP’nin masada tutunması, devletin kurucu kodlarını, ana muhalefet partisini ve ölçülebilen yüzde 30 civarındaki siyasal toplumsal kesimi temsil etmesi açısından çok kıymetlidir.
Bu işin ne CHP’siz ne de MHP’siz olacağı kesin bir dille belirtiliyor. MHP’nin temsil ettiği toplumsal ve siyasi kodlar kadar, CHP’nin temsil ettiği kodlar da bu işin sağlıklı bir şekilde tamamlanmasının olmazsa olmaz şartıdır. Mevcut sürecin 2013’e göre temel üç avantajı bulunuyor: CHP’nin desteği, Bahçeli’nin pozisyonu ve MHP’nin desteği ile İmralı’nın tek yönlü aldığı inisiyatif. Komisyonun rolü ise, olayın mimarisini ortaya koymaktan ziyade, sürecin taraflarına eşlik etmek ve süreci kolaylaştırmak olarak görülüyor. Yasanın ismi ister "pişmanlık", ister "topluma kazandırma" olsun, sürecin başarısı için arka planda yapılan gizli görüşmelerin yol haritasının Meclis'e sunulması hayati önem taşıyor.