ABD ekonomisinin nabzını tutan tüketici güveni, son aylarda adeta bir depremle sarsılıyor. Michigan Üniversitesi'nin aylık anketleri, hane halklarının cüzdanlarındaki endişeyi yansıtırken, Wall Street'te panik dalgaları yayılıyor. Bu düşüş, sadece bir rakam değil; harcamaların yavaşlaması, istihdam belirsizliği ve enflasyonun gölgesinde bir resesyon korkusunun habercisi. Yatırımcılar, Fed'in faiz indirimlerini beklerken, Trump'ın tarifeleriyle alevlenen ticaret savaşları, bu fırtınayı büyütüyor. Peki, bu çöküşün kökeninde neler yatıyor ve küresel piyasalar nasıl etkilenecek?
Michigan Üniversitesi'nin Eylül 2025 öncü verilerine göre, tüketici güven endeksi 55,4 puana gerileyerek son dört ayın en düşük seviyesine indi. Ağustos'ta 58,2 olan endeks, bir önceki aya göre 2,8 puanlık bir düşüş gösterdi; piyasa beklentisi olan 58,6 puanın altında kaldı. Bu veri, Mayıs 2025'ten beri en kötü performansı işaret ediyor; tüketicilerin mevcut ekonomik koşullara ilişkin algısını yansıtan alt endeks 61,2'ye (0,5 puan düşüş), uzun vadeli beklentileri ölçen alt endeks ise 51,8'e (4,1 puan düşüş) geriledi. Anket Direktörü Joanne Hsu, "Tüketiciler, iş gücü piyasaları, iş koşulları ve enflasyona dair artan belirsizliklerle ekonomik kırılganlıklara dikkat çekmeye devam ediyor" diye yorumladı. Bu düşüş, Trump'ın tarifeleriyle tetiklenen ticaret gerilimlerinin hane halklarını tedirgin ettiğini gösteriyor; yaklaşık %60 tüketici, görüşmelerde tarifelerden bahsediyor.
Enflasyon beklentileri ise alarm zillerini çalıyor. Kısa vadeli (yıllık) enflasyon beklentisi %4,8'de sabit kalırken, uzun vadeli beklenti Temmuz'daki %3,3'ten Ağustos'ta %3,5'e, Eylül'de ise %3,9'a yükseldi. Bu artış, Fed'in para politikasını zorluyor; enflasyonun %2 hedefinin iki katına yaklaşması, faiz indirimlerini geciktirebilir. Trading Economics verilerine göre, endeks tarihi zirvesi 101,4 (2000) ve dibi 50,8 (1980) arasında salınıyor; mevcut seviye, pandemi sonrası toparlanmanın sonundaki bir kırılganlığı yansıtıyor. Reuters, "Tüketici güveni, iş piyasası ve enflasyon riskleriyle ikinci ay üst üste düştü; Mayıs'tan beri en düşük" diye raporladı. Bu, ABD'de harcamaların yavaşlayacağının işareti; perakende satışlar %1,5 daralabilir.
Bu çöküşün kökleri, 2025'in başındaki tarifelere uzanıyor. Trump'ın Nisan-Mayıs'ta duyurduğu karşılıklı tarifeler, tüketiciyi tedirgin etti; endeks o aylarda 60'ların altına inmişti. Yıl başından beri dolar endeksi %10 düşerek 97,36'ya geriledi; bu, ons altını 3.659 dolara taşırken, tüketiciyi ithal malların pahalılaşmasından korkutuyor. Fed'in Eylül'de 50 baz puan indirim beklentisi, endeksi geçici olarak desteklese de, uzun vadeli enflasyon %3,9'a çıkınca güven eridi. Advisor Perspectives, "Tüketici güveni, %5 düşüşle 55,4'e indi; istihdam ve enflasyon belirsizliği ana etken" diye analiz etti. İşsizlik %4,3'e çıkmış, maaş artışı enflasyonun gerisinde kalmış; hane halkı, "Tarifeler fiyatları patlatacak" diye düşünüyor.
Tüketici güveni, ABD ekonomisinin motoru; bu endeks %50'nin altına inerse resesyon sinyali verir. 2025'te GSYİH büyümesi %2,1 beklenirken, bu düşüş %1,8'e çekebilir. Fed, 18 Eylül toplantısında indirim yapmazsa, güven daha da erir; ama aşırı indirim enflasyonu körükler. Küresel etki büyük: Doların zayıflaması, euro ve TL'yi güçlendirir; Türkiye’de ithalat pahalılaşır, enflasyon %50'yi aşar. Reuters, "Tüketici güveni, Trump tarifeleriyle %60'ı etkiliyor; Mayıs'tan beri en düşük" diye uyardı. Uzun vadeli enflasyon %3,9, Fed'in %2 hedefini zorluyor; tüketiciler, "Fiyatlar düşmeyecek" diye harcamayı kısıyor.
Gelecekte, Fed'in Eylül kararı kritik; 25 baz puan indirim endeksi 57'ye çıkarabilir, ama 50 baz puan %4 enflasyon riskini artırır. Ticaret savaşları kızışırsa, güven 50'ye iner; resesyon olasılığı %40'a yükselir. Michigan'ın final verisi 26 Eylül'de çıkacak; öncü 55,4, finalde 56'ya yükselebilir. Bu düşüş, Wall Street'i tedirgin ediyor; Dow Jones %1,5 geriledi. Tüketiciler, "Tarifeler cüzdanımızı yakıyor" diyor; Hsu'nun "kırılganlık artıyor" uyarısı, piyasaları sarsıyor. ABD ekonomisi, bu fırtınada sallanırken, dünya nefesini tutmuş izliyor; altın rekor kırarken, güven dibe vuruyor. Bu çöküş, yeni bir dönemin habercisi mi?
