Kuzey Kore, adeta bir zaman kapsülünde yaşayan, dünyadan soyutlanmış bir ülke; ama son hamlesi, bu gizemli devletin sınırlarını bir kez daha zorluyor. Sabahın erken saatlerinde Pyongyang’ın sessiz sokaklarında yankılanan propaganda hoparlörleri, artık yeni bir emri duyuruyor: “Hamburger”, “dondurma” ve “karaoke” kelimeleri yasak! Devlet Başkanı Kim Jong Un’un talimatıyla, Batı ve Güney Kore kültürünün bu popüler sözcükleri, rejimin demir yumruğu altında eziliyor. Yerine getirilen yerel alternatifler ise hem kulağa tuhaf geliyor hem de Kuzey Kore’nin dış dünyadan kopuşunu bir kez daha gözler önüne seriyor. Bu yasak, sadece bir dil meselesi değil; sanki bir kültürel savaşın ilanı, rejimin vatandaşlarının zihnini bile kontrol etme hırsının bir yansıması. Peki, bu kelimeler neden hedef alındı, yerine neler geldi ve bu karar Kuzey Kore’nin kapalı dünyasında neler değiştirecek? Hazırlanın, çünkü bu hikaye, Pyongyang’ın gölgelerindeki bir başka sır perdesini aralıyor.
DailyMail’in haberine göre, Kim Jong Un’un bu yasağı, Batı kültürünün Kuzey Kore toplumuna sızmasını engelleme çabasının bir parçası. Rejim, yıllardır dışarıdan gelen her türlü etkiye karşı kalın duvarlar örüyor; Hollywood filmlerinden K-pop şarkılarına, kot pantolonlardan fast food zincirlerine kadar her şey “tehlikeli” görülüyor. Hamburger, dondurma ve karaoke gibi kelimeler, özellikle Güney Kore’nin popüler kültürünün ve ABD’nin yaşam tarzının sembolleri olarak rejimin radarına takılmış. Bu sözcükler, genç nesiller arasında “Batı hayranlığı” yaratabileceği korkusuyla, Kim’in propaganda makinesinin kırmızı çizgisi olmuş. Yerine getirilen alternatifler ise rejimin ideolojik saflığı koruma takıntısını yansıtıyor: “Hamburger” artık “dajin-gogi gyeopppang” yani “kıymalı çift ekmek” olarak anılacak. “Dondurma” için “eseukimo” kelimesi seçilmiş – evet, bu bile Batı’nın “ice cream” izini silmek için uydurulmuş. Karaoke makineleri mi? Onlara da “ekran üstü eşlik makineleri” denilecek. Bu yeni terimler, kulağa hem hantal hem de absürt geliyor; ama Kuzey Kore’de absürtlük, günlük hayatın bir parçası.
Bu yasakların kökeni, Kuzey Kore’nin kültürel izolasyon politikalarına dayanıyor. Kim Jong Un, 2020’de “Reactionary Ideology and Culture Rejection Law” adlı yasayı çıkararak, Güney Kore ve Batı’dan gelen kültürel unsurlara karşı savaşı resmileştirmişti. O yasayla, K-pop dinleyenler hapisle, Amerikan filmi izleyenler idamla tehdit ediliyordu. Şimdi, kelime yasaklarıyla bu savaş dil sahasına taşınıyor. Hamburger kelimesi, fast food kültürünün sembolü olarak rejim için bir “tehlike”; zira gençler, Güney Kore dizilerinde gördükleri o parlak hamburger restoranlarına özeniyor olabilir. Dondurma, yaz günlerinin masum tatlısı gibi görünse de, Batı’nın bireysel haz kültürünü temsil ediyor; Kuzey Kore’de ise bireysellik, rejimin en büyük düşmanı. Karaoke ise Güney Kore’nin eğlence dünyasının bir parçası; Pyongyang, vatandaşlarının bu “yoz” alışkanlıklara kapılmasını istemiyor. X platformunda (eski Twitter) NK News’in paylaşımı, bu yasakların rejimin “kültürel saflık” takıntısını gösterdiğini yazıyor; bir kullanıcı, “Hamburger yerine kıymalı çift ekmek mi? Kim Jong Un, dilbilgisini bile tankla eziyor!” diye dalga geçiyor.
Peki, vatandaşlar bu yasağa nasıl tepki veriyor? Tabii ki Kuzey Kore’nin kapalı dünyasında bu soruya net bir cevap almak imkansız; ama kaçak yollarla gelen bilgiler, halkın bu tür kurallara alışık olduğunu söylüyor. Rejim, yıllardır İngilizce kelimeleri yerel alternatiflerle değiştiriyor; örneğin, “televizyon” yerine “görüntü kutusu” gibi terimler dayatılmıştı. Ancak bu yeni yasaklar, özellikle elit kesimde fısıldaşmalara yol açmış. Pyongyang’ın ayrıcalıklı mahallelerinde, hamburger ve dondurma gibi yiyeceklere erişim zaten sınırlı; ama bu kelimeler, Güney Kore’den kaçak giren dizilerle popülerleşmişti. DailyMail’e göre, yasaklar özellikle gençleri hedef alıyor; zira rejim, yeni neslin Batı’ya sempati duymasını bir “virüs” gibi görüyor. X’te bir başka paylaşım, Kuzey Kore’nin bu hamlesini “kültürel karantina” olarak niteliyor; bir kullanıcı, “Kim, hamburger kelimesinden bile korkuyorsa, rejim ne kadar kırılgan acaba?” diye soruyor.
Geçmişte, Kuzey Kore’nin dil politikaları da benzer şekilde tartışılmıştı. 1990’larda Kim Il-sung, İngilizce kökenli kelimeleri temizleme kampanyası başlatmış, “futbol” yerine “ayak topu” gibi terimler türetilmişti. Ama bugünkü yasaklar, dijital çağda daha zor bir savaş; çünkü Güney Kore dizileri, USB’lerle, kaçak telefonlarla ülkeye sızıyor. 2023’te bir raporda, Pyongyang’da gençlerin gizlice “Squid Game” izlediği, hamburger ve karaoke partileri düzenlediği belirtilmişti. Bu, rejim için bir kabus; zira kelimeler sadece kelime değil, bir yaşam tarzının kapısını aralıyor. Yeni terimlerin dayatılması, bu kapıyı kapatmak için; ama uzmanlar, “eseukimo” gibi kelimelerin halk arasında alay konusu olabileceğini söylüyor. X’te Free Korea’nın paylaşımı, “Kuzey Kore’de dondurma yemek istesen, önce dil sınavından geçmen lazım!” diye espri yapıyor.
Gelecekte ne olur? Bu yasaklar, Kuzey Kore’nin dış dünyadan kopuşunu daha da derinleştirecek. Kim Jong Un, her ne kadar dilde saflık arasa da, kaçak radyo yayınları, Çin sınırından sızan telefonlar ve Güney Kore’nin balonla gönderdiği propaganda broşürleri, bu duvarı deliyor. Vatandaşlar, “kıymalı çift ekmek” demeye zorlansa da, gizlice “hamburger” diye fısıldayabilir; “ekran üstü eşlik makineleri” deseler bile, karaoke şarkıları mırıldanabilir. Rejimin bu hamlesi, kontrolü sıkılaştırma çabası; ama X’teki yorumlar, “Kim, kelimeleri yasaklayarak gençleri susturamaz” diyor. Eğer bu yasaklar ters teperse, yeraltı kültürü daha da güçlenir; hamburger, bir isyan sembolüne dönüşebilir. Ama şimdilik, Pyongyang’ın sokaklarında hoparlörler yeni kelimeleri haykırıyor: “Dajin-gogi gyeopppang yiyin, eseukimo tadın!” Bu, bir dil oyunu değil; Kim’in zihinleri zincirleme savaşı. Kuzey Kore’nin kapalı kapıları ardında, bu yasaklar bir fısıltı gibi yayılıyor, ama dünya, bu absürt tiyatroyu hayretle izliyor.