Japonya'nın kırsal bölgelerinde, yıllardır boş duran evler sessiz birikimler haline gelmişken, son yıllarda yapay zeka teknolojisinin devreye girmesiyle bu durum tam bir dönüşüm hikayesine evrildi. Ülkenin en büyük sorunlarından biri olan terk edilmiş evler –ya da Japonca'da 'akiya' olarak bilinen bu yapılar– artık sadece bir yük değil, inanılmaz düşük fiyatlarla yeni sahiplerine kavuşuyor. 2023 verilerine göre, bu sayı tam 9 milyona ulaşmış durumda; her yıl artan bu rakam, nüfus azalması ve yaşlı nüfusun kırsaldan şehirlere göçüyle tetikleniyor. Peki, bu evler nasıl 27 kuruş gibi komik bir fiyata satılabiliyor? Hikaye, yapay zekanın uydu görüntülerini tarayarak terk edilmiş mülkleri nokta atışı tespit etmesiyle başlıyor. Bu teknoloji, sadece ev avcıları için değil, tüm emlak sektörünü yeniden şekillendiriyor ve geleceğin akıllı şehir planlamasına kapı aralıyor.
Konunun kahramanı, Gifu Prefecture'da kiralık mülk işleten Kotaro Yasue gibi girişimciler. Yasue, bir yapay zeka destekli uydu servisinden faydalanarak, aylarca süren manuel aramaların ötesinde, saniyeler içinde potansiyel fırsatları yakalıyor. Bu servis, binlerce uydu görüntüsüyle eğitilmiş bir algoritma kullanıyor; çatıdaki renk değişikliklerini, paslanmayı ve genel yaşlanma belirtilerini analiz ederek, terk edilmiş evleri harita üzerinde işaretliyor. Yasue'nin macerası tam da burada başlıyor: Servis sayesinde bir iki katlı ahşap evi fark ediyor. Ev, yıllardır bakımsız kalmış, yaşanmaz halde; çürümüş çatılar, kırık pencereler ve otlarla kaplı bahçe. Hemen tapu kayıtlarından sahibine ulaşıyor ve şaşırtıcı bir gerçekle karşılaşıyor: Ev, tam 10 yıldan fazla süredir kullanılmıyor. Sahibi, bu yükten kurtulmak için evi sadece 1 yen –ki bu, bugünkü kura göre yaklaşık 27 kuruşa denk geliyor– Yasue'ye satıyor. Bu satış, Yasue için sadece bir başlangıç; evi restore ederek kiralık mülke dönüştürmeyi planlıyor ve böylece hem kar elde ediyor hem de kırsal alanı canlandırıyor.
Yapay zekanın bu alandaki rolü, tesadüfi değil; kökeni uzay araştırmalarına dayanıyor. Japonya Uzay Araştırma Ajansı'nın (JAXA) bir yan kuruluşu tarafından geliştirilen bu AI, ilk olarak Ay yüzeyindeki kraterleri analiz etmek için tasarlanmış. Binlerce uydu görüntüsüyle beslenen sistem, renk tonlarındaki nüansları, yapısal bozulmaları ve hatta çevresel değişiklikleri milimetrik hassasiyetle yakalıyor. Zamanla, bu teknoloji yeryüzüne uyarlandı ve terk edilmiş evlerin ötesinde, park alanı için uygun arazileri veya güneş paneli kurulumuna elverişli yerleri de tespit etmeye başladı. Şirket yetkililerinden biri, bu yeniliği şöyle özetliyor: “Amacımız, işletmelerin gayrimenkul varlıklarını verimli bir şekilde değerlendirmesine yardımcı olmak.” 2024'te piyasaya sürülen bu servis, kısa sürede 50 kurumsal müşteriye ulaştı; emlak şirketleri, inşaat firmaları ve hatta belediyeler, bu araçla saatler sürecek saha incelemelerini dakikalara indiriyor. Japonya'da, her yıl yüz binlerce ev terk edilirken, bu AI sayesinde kayıp mülkler yeniden ekonomiye kazandırılıyor.
Bu olgu, Japonya'nın demografik krizinin bir yansıması. Ülke, dünyanın en hızlı yaşlanan nüfusuna sahip; kırsal bölgelerde gençler iş fırsatları için Tokyo gibi metropollere akın ediyor, geride kalan yaşlılar ise evlerini idare edemiyor. Sonuç? 9 milyon terk edilmiş ev, yani nüfusun yaklaşık yüzde 15'ine denk gelen bir konut fazlası. Hükümet, bu sorunu yıllardır yönetmeye çalışıyor; vergi teşvikleri, yıkım programları ve hatta 'akiya bankaları' kurarak boş evleri listelemeye başladı. Ama geleneksel yöntemler yetersiz kalıyor –tapu kayıtları eski, sahipler izini kaybettiriyor ve manuel taramalar maliyetli. İşte burada AI devreye giriyor: Uydu görüntülerini tarayarak, terk edilmiş evleri %90'ın üzerinde doğrulukla belirliyor. Yasue gibi bireysel girişimciler, bu verileri kullanarak 1 yenlik fırsatları avlıyor; bazı evler bedava bile veriliyor, çünkü sahipleri bakım masraflarından kaçınmak istiyor. Bu satışlar, sadece ucuz konut değil; kırsal turizmi canlandırma, ekolojik restorasyon projeleri veya yenilenebilir enerji yatırımları için de kapı açıyor.
Peki, bu modelin detayları ne kadar etkileyici? AI'nin eğitimi, JAXA'nın uzay verilerinden besleniyor; Ay kraterlerindeki aşınma paternleri, terk edilmiş çatılardaki paslanmaya benzerlik gösteriyor. Sistem, haftalık uydu güncellemeleriyle gerçek zamanlı veri sağlıyor –örneğin, bir evin bahçesindeki ot büyümesi veya çatıdaki yosun birikimi, terk edilmişlik sinyali olarak işleniyor. Şirket, 2024 lansmanından beri binlerce sorgu işledi; kurumsal müşteriler, büyük ölçekli projeler için bu veriyi kullanıyor. Bir emlak uzmanı, konuya dair şöyle diyor: “Bu teknoloji, Japonya'nın konut krizini fırsata çeviriyor; terk edilmiş evler artık atık değil, potansiyel varlık.” Yasue'nin 1 yenlik evi, tipik bir örnek: Restore maliyeti yaklaşık 10 milyon yen (yaklaşık 2 bin dolar), ama kira getirisiyle 5 yılda kendini amorti ediyor. Benzer satışlar, Hokkaido'dan Kyushu'ya kadar yayılmış; bazı bölgelerde evler 100 yen'e, hatta sembolik bir bedelle el değiştiriyor.
Güncel verilere bakıldığında, Japonya'daki terk edilmiş ev sorunu 2025'e girerken daha da derinleşiyor. Hükümet raporları, 2024 sonu itibarıyla sayının 9.5 milyona yaklaştığını gösteriyor –bu, her 10 evden birinin boş olduğu anlamına geliyor. AI servisleri, bu krizin yönetiminde kilit rol oynuyor; örneğin, belediyeler terk edilmiş evleri toplu yıkım için işaretliyor veya yenileme teşvikleri sunuyor. Kotaro Yasue'nin hikayesi, bireysel başarıyı temsil ediyor: Gifu'daki evini restore ettikten sonra, komşu mülkleri de benzer şekilde edindi ve yerel ekonomiye katkı sağladı. Bu yaklaşım, sadece emlakla sınırlı kalmıyor; AI, deprem riski analizi veya sel tehlike haritaları için de uyarlanıyor. Şirket yetkilisi, geleceğe dair vizyonunu paylaşıyor: “Gelecekte, bu servis küresel ölçekte kullanılacak; terk edilmiş mülkler her ülkede bir sorun.” Japonya'nın öncülüğü, diğer ülkeler için ilham kaynağı oluyor.
Türkiye açısından bakıldığında, bu model kıyaslanmaya değer. Ülkemizde de kırsal göç, boşalan köyler ve terk edilmiş evler yaygın; Karadeniz'den Ege'ye uzanan bölgelerde benzer bir 'hayalet köy' fenomeni yaşanıyor. Japonya'daki 27 kuruşluk satışlar, bizim 1 liraya ev kampanyalarını andırıyor –hatta bazı yerlerde bedava arazi bile veriliyor. Ancak, AI entegrasyonu bizde henüz emekleme aşamasında; uydu verileriyle terk edilmiş mülk taraması, tapu daireleri ve belediyelerle entegre edilirse, milyonlarca boş ev ekonomiye kazandırılabilir. Japonya örneği, restorasyon teşviklerini artırarak kırsal kalkınmayı hızlandırabileceğini gösteriyor. Uzmanlar, bu teknolojinin adaptasyonunun 2-3 yıl alacağını tahmin ediyor; o zamana dek, bireysel girişimciler manuel yöntemlerle benzer fırsatlar peşinde koşabilir.
Tartışmanın bir diğer katmanı, etik ve çevresel boyutlar. Terk edilmiş evlerin ucuza satışı, hızlı gentrifikasyona yol açabilir mi? Japonya'da bazı yerel halk, yabancı yatırımcıların kırsalı 'kolonileştirdiğini' eleştiriyor; Yasue gibi yerel girişimciler ise bu eleştirileri dengeleyerek topluluk odaklı projeler geliştiriyor. AI'nin doğruluğu %95'i aşsa da, yanlış pozitifler –yani yaşanmış ama eski görünen evlerin işaretlenmesi– nadir de olsa sorun yaratıyor. Hükümet, 2025 bütçesinde AI tabanlı mülk yönetim sistemlerine 500 milyon yen ayırdı; bu, terk edilmiş evleri sürdürülebilir tarım veya eko-turizm alanlarına dönüştürmeyi hedefliyor. Kotaro Yasue, deneyimlerini paylaşırken motive edici bir not düşüyor: “Bu evler, unutulmuş hikayeler; AI ile yeniden canlandırıyoruz.”
Sonuçta, Japonya'daki terk edilmiş evlerin 27 kuruşa satışı, teknolojinin sosyal sorunlara nasıl çare olabileceğini kanıtlıyor. 9 milyonluk kriz, AI sayesinde fırsatlara dönüşürken, Kotaro Yasue'nin 1 yenlik macerası binlerce benzer hikayenin habercisi. Bu model, sadece konut fazlasını yönetmekle kalmıyor; kırsal yenilenme, ekonomik canlanma ve hatta iklim değişikliğine uyum için yeni yollar açıyor. Gelecekte, benzer AI servisleri küresel yayılırsa, terk edilmiş evler dünyanın her yerinde yeniden hayat bulabilir. Peki, sizin bölgenizde boş duran bir ev var mı? Bu haber, belki de bir sonraki adımınızı tetikleyecek.
