Türkiye, uluslararası finans dünyasının radarında bir kez daha kritik bir dönemeçte. 2023 yılında Finansal Eylem Görev Gücü'nün (FATF) gri listesinden çıkan ülke, şimdi Kasım 2025'te yapılacak saha denetimiyle gerçek sınavını verecek. Bu denetim, kara para aklama ve terör finansmanıyla mücadelede kağıt üzerindeki taahhütlerin sahada nasıl uygulandığını masaya yatıracak. Son haftalarda patlak veren, altın ticareti, kuyumcu sektörleri, kripto para platformları ve borsa manipülasyonlarına yönelik eş zamanlı operasyonlar, milyarlarca dolarlık hacimle gündemi sallıyor. Uzmanlar bu hamleleri "gri liste sonrası vitrin temizliği" olarak nitelendirirken, soruşturmaların derinliğinde yatan gerçekler, Türkiye'nin finansal sistemindeki kırılganlıkları gözler önüne seriyor.
Bu operasyonlar, sadece rutin denetimler değil; adeta bir domino etkisi yaratıyor. Ankara'da başlayan soruşturmalar, İstanbul'un finans merkezlerinden Anadolu'nun kuyumcu çarşılarına, hatta dijital varlıkların sanal dünyasına uzanıyor. Resmi açıklamalara göre, bu operasyonlarda ele geçirilen varlıklar arasında yüzlerce kilogram altın, milyonlarca dolarlık kripto para cüzdanı ve şüpheli borsa hesapları yer alıyor. Ancak asıl soru şu: Bu hamleler, FATF'ın saha denetimi öncesi panik mi yoksa köklü bir reformun başlangıcı mı? Uzun süredir finansal suçlarla boğuşan Türkiye, bu süreçte ne kadar şeffaf olabilecek?
Kara para aklama şebekelerinin izini süren yetkililer, operasyonların kapsamını genişletirken, bağlantılı sektörlerdeki usulsüzlükleri tek tek deşifre ediyor. Altın ticareti, yıllardır Türkiye'nin en hassas noktalarından biri. Özellikle kuyumcu kentlerindeki hareketlilik, resmi kayıt dışı milyarlarca liralık işlem hacmiyle dikkat çekiyor. Son operasyonlarda, bir dizi kuyumcu firmasının sahte faturalar ve hayali ihracatlarla kara para aklamaya aracılık ettiği ortaya çıktı. Bu firmalar, Orta Doğu ve Avrupa'ya yönlendirilen altın sevkiyatlarında aracı rolü üstlenirken, gerçek alıcıların kimlikleri gizleniyordu. Uzmanlara göre, bu yöntemle yıllık 5 milyar doları aşan bir hacim, yasal ekonomiye sızdırılıyordu. Operasyonlar sırasında yakalanan belgeler, bazı sevkiyatların terör finansmanıyla ilişkilendirildiğini işaret ediyor – bir detay ki, FATF denetçilerinin en çok odaklanacağı nokta.
Kripto para dünyası ise bu saha temizliğinin en çarpıcı halkası. Türkiye'de hızla büyüyen kripto borsaları, son yıllarda hem bireysel yatırımcıların hem de organize suç gruplarının uğrak yeri haline geldi. Operasyonlarda ifşa edilen detaylar ürkütücü: Birkaç platform üzerinden, anonim cüzdanlar aracılığıyla 2 milyar dolardan fazla işlem hacmi, kara para aklama ağına dönüştürülmüş. Bu işlemler, Bitcoin ve Ethereum gibi popüler varlıklardan stablecoin'lere kadar uzanıyor. Soruşturmacılar, bazı hesapların Rusya ve İran menşeli fonlarla beslendiğini, diğerlerinin ise uyuşturucu ticaretinden elde edilen gelirleri "temizlediğini" belirtiyor. Bir kripto girişimcisinin ifadesine göre, "Dijital para, nakit kadar hızlı ve iz bırakmıyor; ama zincirdeki her blok, bir gün patlamaya hazır bir mayın." Bu sözler, sektörün ne kadar kırılgan olduğunu özetliyor. Hükümetin bu alandaki yasal düzenlemeleri sıkılaştırması, operasyonlarla birleşince, yatırımcılar arasında panik yaratmış durumda. Pek çok kullanıcı, hesaplarını dondurmak zorunda kalırken, sektör temsilcileri "Bu temizlik, büyümeyi baltalamadan yapılmalı" diyor.
Borsa manipülasyonu ise operasyonların üçüncü ayağı ve belki de en karmaşık olanı. İstanbul Borsası'nda (BIST) dönen spekülasyonlar, hisse senetleri üzerinden milyarlarca liralık sahte işlemle finanse edilmiş. Son haftalarda gözaltına alınan aracılar ve fon yöneticileri, piyasa kurallarını hiçe sayarak, insider trading ve pump-and-dump taktikleriyle küçük yatırımcıları mağdur etmiş. Operasyonlarda ortaya çıkan verilere göre, bu manipülasyonlar, kara para aklamanın yanı sıra vergi kaçakçılığına da hizmet ediyordu. Bir borsa uzmanı, "Piyasa, görünmez ellerle yönlendiriliyor; bu operasyonlar, o elleri görünür kılıyor" diye yorumluyor. Özellikle teknoloji ve emtia hisselerinde yoğunlaşan bu usulsüzlükler, BIST endeksinin son aylardaki dalgalanmalarını kısmen açıklıyor. Yatırımcılar, bu süreçte milyarlarca lira zarar ederken, regülatörlerin (SPK) müdahalesi gecikince eleştiriler yağmur gibi yağıyor.
Peki, bu operasyonların zamanlaması tesadüf mü? FATF'ın gri listeden çıkarma süreci, Türkiye için prestij meselesi. 2023'teki başarı, kağıt üzerinde kaldıysa da, saha denetimi her şeyi değiştirebilir. Denetçiler, Türkiye'nin Ulusal Risk Değerlendirmesi'ni, mali istihbarat birimlerinin etkinliğini ve sektör denetimlerini inceleyecek. Uzmanlar, mevcut operasyonların "önleyici bir adım" olduğunu savunurken, eleştirmenler "Vitrin temizliği" diyor. Gerçekten de, operasyonlar sırasında yakalanan şüphelilerin çoğu, daha önce uyarılara rağmen faaliyetlerine devam etmiş. Bu durum, sistemdeki yapısal sorunları işaret ediyor: Yetersiz personel, eski teknoloji ve uluslararası işbirliğindeki aksaklıklar. Bir finansal suçlar avukatı, "Türkiye, kara para aklamada Avrupa'nın en riskli ülkelerinden; bu operasyonlar yama, kök çözüm değil" uyarısında bulunuyor.
Terör finansmanıyla mücadele boyutu ise konuyu daha da hassas kılıyor. Operasyonlarda ele geçirilen fonların bir kısmı, sınır ötesi bağlantılarla ilişkilendiriliyor. Altın ve kripto kanalları, hem iç hem dış tehditler için ideal araçlar olarak görülüyor. Hükümet yetkilileri, bu hamlelerin "ulusal güvenliği koruma" amacıyla yapıldığını vurguluyor, ancak şeffaflık eksikliği şüpheleri artırıyor. Örneğin, operasyonlarda tutuklanan bazı isimlerin siyasi bağlantıları, kamuoyunda tartışma yaratmış. Bu bağlantılar, soruşturmaların derinleşmesini engelleyebilir mi? Uzmanlar, FATF'ın bu noktalara özellikle odaklanacağını öngörüyor.
Türkiye'nin ödeme sistemleri de bu fırtınadan nasibini alıyor. Banka dışı ödeme kuruluşları ve fintech şirketleri, operasyonların hedefinde. Sahte POS cihazları ve hayali ödemelerle milyarlarca liralık işlem döndüren ağlar çökertilmiş. Bu sistemler, hem kara para hem de vergi kaçırma için kullanılıyordu. Bir fintech yöneticisi, "Dijital dönüşüm hızlanırken, denetim boşlukları suçlulara alan açıyor; bu operasyonlar, sektörü yeniden yapılandırabilir" diyor. Ancak, bu süreçte masum şirketlerin de zarar gördüğü iddiaları var. Küçük ölçekli fintech'ler, lisans yenileme baskısı altında ezilirken, büyük oyuncular avantajlı konumda.
Bu operasyonların ekonomik yansımaları da cabası. Altın fiyatlarındaki ani dalgalanmalar, kuyumcu esnafını zorlarken, kripto piyasasında hacim %20 düşüş gösterdi. Borsa'da ise endeks, belirsizlik nedeniyle haftalık %3 geriledi. Ev ekonomilerine yansıyan etki ise daha derin: Enflasyonun %60'lara dayandığı bir ortamda, bu skandallar güven erozyonuna yol açıyor. Tüketiciler, tasarruflarını nereye yatıracaklarını şaşkınlıkla sorgularken, uzmanlar "Finansal okuryazarlık eğitimi şart" çağrısı yapıyor.
Peki, FATF saha denetimi sonrası ne olacak? Eğer operasyonlar gerçek bir dönüşümse, Türkiye gri listeden kalıcı olarak kurtulabilir. Ancak, sadece yüzeysel hamlelerse, gri liste dönüşü kaçınılmaz. Uzmanlar, ek önlemler öneriyor: Daha güçlü veri paylaşımı, AI tabanlı izleme sistemleri ve uluslararası ortak tatbikatlar. Bir ekonomi profesörü, "Türkiye, bu krizi fırsata çevirebilir; ama irade ve kaynak lazım" diyor.
Sonuç olarak, bu milyar dolarlık operasyonlar, Türkiye'nin finansal geleceğini şekillendirecek bir dönüm noktası. Kara para aklama, terör finansmanı ve piyasa manipülasyonu gibi tehditler, sadece devlet kurumlarının değil, tüm toplumun meselesi. Saha denetimi yaklaştıkça, Ankara'nın hamleleri daha da kritik hale gelecek. Vatandaşlar olarak, bu süreçte şeffaflık ve hesap verebilirlik talep etmek, en büyük gücümüz. Türkiye, bu fırtınayı atlatıp mavi listedeki yerini alabilir mi? Cevap, önümüzdeki aylarda belli olacak – ama bugünden itibaren hepimizin dikkatle izlemesi gereken bir hikaye bu.