Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından uzun süredir üzerinde çalışılan ve kamuoyunda geniş yankı uyandırması beklenen yeni düzenleme resmen hayata geçirildi. Resmi Gazete’de bugün yayımlanarak yürürlüğe giren yönetmelik ile birlikte, şehir planlamasında ve gayrimenkul sektöründe köklü bir değişiklik dönemi başlamış oldu. Yapılan bu kritik düzenleme, imar planı değişiklikleri sonucunda taşınmazlarda meydana gelen değer artışlarının vergilendirilmesi ve bu kazancın kamuya aktarılması konusunda çok net ve bağlayıcı hükümler içeriyor. Artık keyfi imar değişikliklerinin önüne geçilmesi ve şehircilik ilkelerine uygun, planlı bir büyüme hedefleniyor.
Yayımlanan "İmar Planı Değişikliğine Dair Değer Artış Payı Uygulama Yönetmeliği" kapsamında, imar planı değişikliği yapılması sonucu değeri artan taşınmazlardan "değer artış payı" alınması yasal bir zorunluluk haline getirildi. Bakanlık kaynaklarından edinilen bilgilere göre, bu düzenleme daha önce Resmi Gazete’de yayımlanan 7534 sayılı Köy Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’a dayandırılarak hazırlandı. Yeni sistemde, bir arsanın imar planı değişikliğiyle değer kazanması durumunda, ortaya çıkan bu değer farkının çok büyük bir kısmı, yani tam olarak yüzde 90’ı kamuya aktarılacak.
Bu yeni uygulamanın temel amacının şehirlerin plansız ve kontrolsüz büyümesinin önüne geçmek olduğu belirtiliyor. Özellikle parsel bazında yapılan ve şehir estetiğini veya altyapı dengesini bozan keyfi imar değişikliklerinin engellenmesi hedefleniyor. Bakanlık, oluşan rantın şahıslarda kalması yerine kamu yararına kullanılmasını sağlayarak, adil ve dengeli bir kaynak paylaşımı oluşturmayı planlıyor. Düzenleme ile birlikte, imar rantı beklentisiyle yapılan başvuruların azalması ve şehirlerin daha disiplinli bir şekilde gelişmesi bekleniyor.
Vatandaşlar ve mülk sahipleri için ödeme konusunda da çeşitli kolaylıklar ve seçenekler yönetmelikte yer aldı. Mülk sahiplerinin en çok merak ettiği konulardan biri olan ödeme yöntemlerinde, devlete ödenecek olan değer artış payını peşin ödemek isteyenlere özel bir teşvik sunuluyor. Buna göre, hesaplanan değer artış payını peşin olarak ödemeyi taahhüt eden ve ödeyen vatandaşlara yüzde 10 oranında bir indirim uygulanacak. Nakit akışını zorlamak istemeyen mülk sahipleri için ise taksitli ödeme imkanlarının da sunulacağı belirtildi.
Söz konusu değer artış payının hesaplanmasında sadece arsadaki değer artışı dikkate alınacak. Yani taşınmazın üzerindeki yapılar değil, imar planı değişikliğiyle arsa değerinde meydana gelen yükseliş hesaplamaya konu edilecek. Bu durum, mülk sahiplerinin haksız bir ödeme yüküyle karşılaşmaması adına yönetmelikte netleştirilen detaylar arasında yer alıyor. “Şehirlerin plansız büyümesinin ve keyfi imar değişikliklerinin önüne geçilmesi hedeflenirken, oluşan değerin yüzde 90'ının kamuya aktarılması sağlanacak” ifadeleriyle düzenlemenin mantığı özetlendi.
Yönetmelik ayrıca, yıllardır çözülemeyen ve mülk sahiplerini mağdur eden "kamulaştırılamayan alanlar" sorununa da bir çözüm getiriyor. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu kapsamında; özel mülkiyette olmasına rağmen imar planlarında okul, sağlık tesisi veya idari tesis gibi "resmi kurum alanı" olarak ayrılan ancak yıllardır kamulaştırılmayan araziler için yeni bir yol haritası çizildi. Eğer ilgili kamu kurumu bu alana artık ihtiyaç duymadığını belirtir ve onay verirse, bu parsellerde plan değişikliği yapılabilecek.
Bu sayede, yıllardır arazisini kullanamayan veya satamayan vatandaşların mülkiyet üzerindeki kısıtlamaları kaldırılarak mağduriyetlerinin giderilmesi amaçlanıyor. Kamu kurumları ile mülk sahipleri arasında yıllarca süren ve mahkemeleri meşgul eden hukuki anlaşmazlıkların, dava sürecine gerek kalmadan idari yollarla çözülmesi sağlanacak. Düzenleme, hem kamu yararını gözeten hem de vatandaşın mülkiyet hakkını koruyan dengeli bir yapı kurmayı hedefliyor.