Heybeliada Ruhban Okulu'nun yeniden açılış süreci, Türkiye'nin diplomatik arenasında son ayların en dikkat çekici gelişmelerinden biri olarak öne çıkıyor. Eylül 2026'da kapılarını açması planlanan bu tarihi kurum, sadece dini eğitim açısından değil, aynı zamanda uluslararası ilişkiler ve yerel ekonomi bağlamında da büyük bir dönüşümü simgeliyor. ABD ile Türkiye arasındaki görüşmelerde masaya yatırılan bu konu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Eylül ayı Washington ziyaretinde Donald Trump ile yaptığı zirvede somut bir karara dönüştü.
Zirve öncesi, 5 Eylül tarihinde ABD'li yetkili Patrick Bartelemo'nun Heybeliada Ruhban Okulu'nu gündeme getirmesiyle başlayan süreç, Erdoğan'ın "Gerekli olanı yapacağız" şeklindeki net ifadesiyle hız kazandı. ABD'nin Ankara Büyükelçisi Tom Barak da bu gelişmeyi doğrulayarak, "Hedefimiz Heybeliada Ruhban Okulu'nu Eylül 2026'da açmak ve bu adım okulu gündemin ön sırasına taşıdı" dedi. Bu açıklamalar, yıllardır tartışılan açılışın artık somut adımlara dönüştüğünü gösteriyor ve Türkiye'nin azınlık hakları politikasında yeni bir dönemi müjdeliyor.
Sözcü TV ekibi, Gülnay Selçuk ve kameraman Harun Beker'in Heybeliada'daki saha incelemeleri, hazırlıkların ne kadar yoğun olduğunu gözler önüne seriyor. Ada, İstanbul'un hemen yanı başında olmasına rağmen, sakin bir köy havası taşıyan Prens Adaları'nın en huzurlu noktalarından biri. Balıkçılar, sokak hayvanları ve dingin bir atmosferle çevrili bu yer, son dönemde inşaat faaliyetleriyle canlanmaya başladı.
Okul sahasında vinçler, hafriyat kamyonları ve inşaat malzemeleriyle dolu bir hareketlilik hakim. Bu çalışmalar, tam olarak Eylül 2026'ya yetiştirilmek üzere planlanmış ve yaklaşık 15 yıldır aralıklı olarak devam eden restorasyon çabalarının son aşamasına işaret ediyor. Ancak dikkat çeken bir nokta, aynı adada bulunan Deniz Lisesi'nin yeniden açılış için herhangi bir hazırlığın olmaması. 15 Temmuz 2016 darbe girişimi sonrası Kanun Hükmünde Kararname ile kapatılan bu lise, adanın simgelerinden biriydi ve açılış tartışmaları sırasında sıkça gündeme geliyor. Ruhban Okulu'nun inşaatı, bu sessizliğin aksine, adanın yollarını tıkayan araçlarla dolu bir telaşı yansıtıyor ve yerel halk arasında hem umut hem de soru işaretleri yaratıyor.
Tarihi köklerine indiğimizde, Heybeliada Ruhban Okulu'nun 1844 yılında Yüksek Ortodoks İlahiyat Okulu olarak kurulduğunu görüyoruz. Bu kurum, Osmanlı döneminden Cumhuriyet'e uzanan bir miras taşıyor ve pek çok din adamı yetiştirmiş bir merkezdi. Özellikle Fener Rum Patriği Bartholomeos'un, Gökçeada doğumlu olarak buradan birincilikle mezun olması, okulun prestijini simgeliyor. Cumhuriyet'in ilanından sonra da faaliyetlerine devam eden okul, 1971 yılında özel yükseköğretim kurumlarını denetim altına alan kararlarla kapatıldı. O dönemde dört yıl lise eğitimi ve üç yıl ilahiyat eğitimi sunan yapı, Yunan Ortodoks cemaatinin eğitim üssü konumundaydı. Kapatılmasının üzerinden geçen 55 yılda, okulun binası büyük ölçüde boş kalmış, ancak patriklik tarafından bakım çalışmaları sürdürülmüştü.
Şimdi, bu tarihi bina yeniden canlanmaya hazırlanıyor ve Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı Özel Rum Erkek Lisesi Heybeliada olarak resmi statüsünü koruyor. Açılışın, Papa Leo XIV'ün Türkiye ziyaretinde İznik'te Fener Rum Patriği Bartholomeos ile gerçekleştirdiği ayinle de paralellik göstermesi, dini diplomasinin rolünü vurguluyor. Bu bağlamda, okulun yeniden açılması, Türkiye'nin uluslararası arenada dini özgürlükler konusundaki taahhütlerini güçlendirecek bir adım olarak değerlendiriliyor.
Ancak açılış sürecinde cevabı bekleyen birçok soru var ve bunlar, konunun karmaşıklığını artırıyor. Okulun idaresi patriğe mi bırakılacak yoksa Milli Eğitim Bakanlığı'nın denetimi altında mı işleyecek? Eğitim alacak öğrenciler sadece Türk vatandaşı Yunan Ortodokslar mı olacak, yoksa uluslararası öğrencilere de kapı açılacak mı? Buna karşılık, Yunanistan'daki Türk azınlıklara benzer haklar tanınacak mı? Bu belirsizlikler, açılışın sadece bir eğitim projesi olmadığını, aynı zamanda diplomatik bir pazarlık unsuru olduğunu gösteriyor. Erdoğan-Trump zirvesinde bu konuların masaya yatırılması, ABD'nin Türkiye'ye yönelik baskılarının bir parçası olarak yorumlanıyor. Büyükelçi Barak'ın açıklamaları, bu sorulara kısmi yanıtlar verse de, tam bir çerçeve henüz netleşmedi. Uzmanlar, açılışın Türkiye'nin Avrupa Birliği ile ilişkilerini de olumlu etkileyebileceğini, zira azınlık haklarının AB standartlarıyla uyumlu hale getirilmesinin bir işareti olduğunu belirtiyor. Öte yandan, iç politikada bu kararın muhafazakar kesimlerde yarattığı tartışmalar, dini kurumların devlet denetimi altında tutulması gerektiği yönünde görüşleri alevlendiriyor.
Yerel halkın tepkileri, Heybeliada Ruhban Okulu açılışının adaya getireceği değişimleri en iyi yansıtan unsurlardan biri. Ada sakinlerinden biri, "Açılırsa çok sevinirim. Ben Heybeliada doğma büyüme biriyim. Yunanca kültürle büyüdüm. Çok güzeldi. İnanıyorum ki yine güzel olacak" diyerek nostalji dolu bir destek sundu. Başka bir yerel, adanın geçmişteki çok kültürlü yapısını hatırlatarak, "Bu yerler eskiden bize ait değildi. Ruhban okulu açılması çok güzel olur" diye ekledi. Ancak herkes aynı ölçüde iyimser değil; bazıları temkinli yaklaşıyor ve "Birden açarlar mı bilmem, Papa ne der bakalım, uyurlar" şeklinde esprili bir uyarıda bulundu. Bu tepkiler, adanın sakinlerinin açılışı kültürel bir zenginlik olarak gördüğünü, ancak ani değişikliklerden çekindiğini ortaya koyuyor. 1970'lerde okulun açık olduğu dönemi yaşayan bir başka sakin ise, "1970'te buraya geldim, açıktı. Neden gelmesinler? Orada daha fazla canlılık olur" diyerek, okulun adaya getireceği hareketliliği vurguladı. Bu kişisel hikayeler, açılışın sadece politik bir karar olmadığını, aynı zamanda yerel hafızanın bir parçası olduğunu kanıtlıyor.
Ekonomik boyut ise Heybeliada Ruhban Okulu'nun açılışının en somut getirilerinden biri olarak öne çıkıyor. Adaya turist akını, esnaf için yeni fırsatlar demek. Potansiyel esnaflar, "Ruhban okulunun açılması ekonomiye olumlu katkı sağlayacak" görüşünde birleşiyor. Kapalı kalan okulun yarattığı boşluk, adanın sosyal ve ticari hayatını olumsuz etkilemişti; şimdi ise inşaat çalışmaları bile geçici bir canlanma yaratmış durumda. Deniz Lisesi'nin kapanması, adanın bu tür kurumlara ne kadar bağımlı olduğunu göstermişti. O lise, sadece eğitim değil, aynı zamanda havuz, sinema, futbol sahası ve revir gibi tesisleriyle bir yaşam merkeziydi. Mezunları genellikle yakındaki Askeri Akademi'de subaylık yapar ve ada ekonomisine doğrudan katkı sağlardı. Ruhban Okulu'nun açılması, bu geleneği kısmen canlandırabilir ve yaz aylarında artan ziyaretçi sayısını yıl boyuna yayabilir. Ancak, bu ekonomik canlanmanın sürdürülebilir olması için altyapı yatırımlarının da hızlanması gerekiyor; zira adanın dar yolları ve sınırlı konaklama imkanları, büyük bir öğrenci akınına hazır değil.
Deniz Lisesi'nin gölgesinde kalan bu tartışma, Heybeliada'nın askeri ve dini kurumlar arasındaki dengesini de sorgulatıyor. 15 Temmuz sonrası kapatılan lise, adanın simgesiydi ve kapanması esnafı, sosyal hayatı derinden sarsmıştı. Şimdi, Ruhban Okulu'nun açılışı, bu kaybın telafisi gibi görünebilir, ancak iki kurumun kaderleri arasındaki fark dikkat çekici. Askeri Akademi'nin Tuzla'ya taşınmasıyla ada, eğitimden uzaklaşmıştı; ruhban okulunun dönüşü ise kültürel bir köprü kurabilir. Bu bağlamda, açılışın Türkiye'nin iç güvenlik politikalarıyla da ilişkisi var: Darbe girişimi sonrası alınan önlemler, dini kurumların denetimini artırırken, uluslararası baskılar bu denetimi yumuşatıyor. Erdoğan'ın "Gerekli olanı yapacağız" sözü, bu ikilemi özetliyor; zira karar hem iç dengeleri hem de dış ilişkileri gözetiyor.
Genel olarak, Heybeliada Ruhban Okulu'nun Eylül 2026 açılışı, Türkiye'nin çok katmanlı bir dönüşümünün parçası. Erdoğan-Trump zirvesinden doğan bu karar, ABD ile ilişkileri güçlendirirken, Yunan Ortodoks cemaatinin eğitim ihtiyacını karşılıyor. Saha hazırlıkları, tarihi miras ve yerel tepkiler, açılışın sadece bir bina restorasyonu olmadığını gösteriyor; bu, kültürel çeşitliliği yeniden canlandıran, ekonomik ivme yaratan ve diplomatik güven kazanan bir hamle. Ancak belirsizlikler devam ettikçe, tartışmalar da sürecek. Ada sakinlerinin heyecanı, bu sürecin en samimi yansıması: Heybeliada, sessiz köy havasından, canlı bir eğitim merkezine evrilmeye hazırlanıyor. Uzun vadede, bu açılış Türkiye'nin azınlık politikalarını uluslararası standartlara yaklaştırabilir ve Orta Doğu'daki dini diplomasiye örnek olabilir. Yerel ekonomiden küresel ilişkilere uzanan bu hikaye, önümüzdeki aylarda daha da netleşecek ve Heybeliada'yı haritalarda yeniden parlatacak.