Evrenin gizemleri son dönemde bilim insanlarını adeta bir bulmaca çözer gibi meşgul ediyor ve yerleşik teoriler sorgulanmaya başlandı.
Uzun yıllardır evrenin hızlanarak genişleyeceği ve sonunda Büyük Yırtılma ile yok olacağı görüşü hakim olsa da son veriler bu tabloyu tamamen değiştirebilir. Yeni gözlemler karanlık enerjinin zamanla zayıfladığını işaret ediyor ve bu durum evrenin sonsuza dek genişlemek yerine bir gün durup kendi içine çökeceği Büyük Çöküş senaryosunu güçlendiriyor.
Arizona'daki Karanlık Enerji Spektroskopik Aleti yani DESI projesi milyonlarca galaksiyi inceleyerek evrenin genişleme hızının zaman içinde değiştiğine dair önemli ipuçları yakaladı. Bu yılın başındaki sonuçlar mevcut fizik anlayışını zorlarken University College London'dan Prof. Ofer Lahav karanlık enerjinin sabit olmayabileceğine vurgu yaptı.
Güney Kore'deki Yonsei Üniversitesi'nden Prof. Young-Wook Lee ve ekibinin Kasım ayında yayımlanan çalışması ise süpernova verilerini galaksilerin yaşlarını dikkate alarak yeniden analiz etti. Bu analiz karanlık enerjinin yalnızca değişken değil aynı zamanda zamanla zayıfladığını ortaya koydu. Prof. Lee'ye göre bu bulgu modern kozmolojinin temel varsayımlarını altüst edebilir ve Büyük Yırtılma yerine Büyük Çöküş ihtimalini ön plana çıkarıyor.
Karanlık enerji evrenin yaklaşık yüzde 70'ini oluşturduğu düşünülen ve genişlemeyi sağlayan gizemli bir kuvvet. Varlığı doğrudan gözlemlenemese de etkisi net bir şekilde hissediliyor. Eğer bu enerji zayıflarsa genişleme yavaşlayacak genişleme duracak ve kütleçekimi hakimiyet kurarak evreni kendi içine çekecek. Bu senaryo galaksilerin yıldızların ve hatta atomların sıkışarak yok olması anlamına geliyor.
1998'e kadar gökbilimciler Büyük Patlama'dan sonra genişlemenin yavaşlayacağını ve evrenin çökeceğini düşünüyordu. Ancak uzak süpernova gözlemleri hızlanmayı ortaya çıkarınca karanlık enerji kavramı doğdu. O günden beri iki ana senaryo tartışılıyordu: Genişlemenin artmasıyla her şeyin yırtılması veya durup çökmesi.
Bilim dünyası şu an ikiye bölünmüş durumda. Cambridge Üniversitesi'nden Prof. George Efstathiou süpernovalar ile galaksi yaşları arasındaki ilişkinin zayıf olduğunu ve bu tür düzeltmelerin yanıltıcı olabileceğini savunuyor. Ancak Prof. Lee ve ekibi analizlerinin 300 galaksiye dayandığını ve sonuçların rastlantı olma olasılığının çok düşük olduğunu belirtiyor.
Bu tartışma saygın dergilerde yayımlanmasına rağmen kesin bir sonuca varmak için daha fazla gözlem gerekiyor. Önümüzdeki yıllarda yapılacak yeni ölçümler evrenin nihai kaderini netleştirebilir. Eğer karanlık enerji gerçekten zayıflıyorsa bildiğimiz fizik kuralları kökten değişebilir.
Evrenin genişlemesi Büyük Patlama ile başladı ve şu an hızlanıyor gibi görünüyordu. Ancak son veriler bu hızlanmanın yavaşladığına işaret ediyor. Bu durum kozmolojinin en büyük sorularından birine yeni bir boyut katıyor: Evren sonsuz mu yoksa sınırlı bir ömrü mü var?
Büyük Çöküş gerçekleşirse evren bir noktada maksimum genişliğe ulaşıp tersine dönecek. Bu süreç milyarlarca yıl sürecek olsa da teorik olarak her şeyin sıkışıp tek bir noktada yok olmasıyla sonuçlanacak. Bilim insanları bu ihtimali heyecanla ve endişeyle izliyor çünkü mevcut modellerin yeniden yazılması gerekebilir.
Karanlık enerji zayıflaması hipotezi doğrulanır mı yoksa geçici bir yanılgı mı bu soruların cevabı yakın gelecekteki gözlemlerde yatıyor. DESI gibi projeler ve yeni teleskoplar bu gizemi çözmek için çalışıyor.
Bilim dünyasındaki bu gelişmeler evrenin kaderini anlamak isteyen herkes için büyüleyici bir dönem başlatıyor. Büyük Çöküş beklentisi geri dönerken kozmolojinin temelleri yeniden tartışılıyor ve bu tartışma önümüzdeki yıllarda daha da kızışacak gibi görünüyor.
Evrenin sonu konusunda yerleşik görüşler sarsılırken yeni araştırmalar umut ve merak uyandırıyor. Karanlık enerji'nin davranışı hakkında öğrenecek daha çok şey var ve bu keşifler insanlığın evrendeki yerini anlamasını değiştirebilir.