Son dönemde Türkiye’nin dört bir yanında sağlık uzmanları, acil durum eğitmenleri ve sivil savunma gönüllüleri aynı mesajı tekrarlıyor: “Çantanızda, arabanızda, evinizde mutlaka tuz ve streç film bulundurun.” Sosyal medyada hızla yayılan bu tavsiye, ilk bakışta sıradan görünse de arkasında hayati önem taşıyan pratik bilgiler yatıyor. Hem deprem bölgesi hem de yoğun nüfuslu şehirlerde yaşayan milyonlarca insan için bu iki malzeme, profesyonellerin “ilk 10 dakikada hayatta kalma seti” olarak tanımladığı temel ekipmanlar arasında yer alıyor. Peki bu kadar basit görünen iki eşya nasıl oluyor da kritik anlarda fark yaratıyor?
Öncelikle tuzun mucizevi etkileri uzmanlar tarafından şöyle sıralanıyor: Ağır kanamalarda, özellikle derin kesik ve yaralanmalarda, tuz doğrudan yara üzerine döküldüğünde kanın pıhtılaşma sürecini hızlandırıyor ve kan kaybını ciddi oranda azaltıyor. Acil tıp doktorları, “Turnike yapabilecek malzeme yoksa veya kanama çok şiddetliyse, temiz bir bez üzerine bolca tuz döküp yaraya bastırmak geçici ama etkili bir çözüm sağlar” diyor. Aynı tuz, burun kanamasında baş öne eğilerek burun deliklerine hafifçe uygulanınca da kanamayı birkaç saniyede durdurabiliyor. Ayrıca hipotermi (vücut ısısının aşırı düşmesi) riski olan durumlarda, küçük bir miktar tuz dil altına alındığında vücudun elektrolit dengesi hızlıca toparlanıyor ve şok gecikiyor.
Streç film ise adeta “portatif turnike ve yara örtüsü” görevi görüyor. Derin kesiklerde veya açık kırıkta, yara bölgesine temiz bir bez koyduktan sonra streç filmle sıkıca sarıldığında hem kanamayı kontrol altına alıyor hem de yarayı mikrop ve kirden koruyor. Acil durum eğitmenleri, “Hastanelere ulaşım geciktiğinde, açık yaralar enfeksiyon kaparsa hayati risk artar. Streç film hava ve su geçirmez yapısıyla yarayı tamamen izole eder, altın saatler kazandırır” açıklamasını yapıyor. Aynı streç film, yanık vakalarında da soğuk suyla ıslatılıp yanık bölgeye gevşek şekilde sarıldığında hem acıyı hafifletiyor hem de kabarcık oluşumunu engelliyor.
Bu tavsiyenin yaygınlaşmasının bir diğer nedeni ise deprem sonrası arama-kurtarma ekiplerinin sahadaki gözlemleri. Özellikle 6 Şubat 2023 depremlerinde enkaz altında kalan vatandaşların ilk müdahalelerinde bu iki malzemenin hayat kurtardığı çok sayıda örnek rapor edildi. Enkazdan çıkarılan yaralıların ilk müdahalesinde ekiplerin ellerinde hazır bulunan tuz ve streç filmin, ambulans gelene kadar geçen süreyi kritik şekilde lehlerine çevirdiği belirtildi. Bunun üzerine İçişleri Bakanlığı AFAD koordinasyonunda hazırlanan yeni “Kişisel Acil Durum Çantası” rehberinde de tuz (en az 100 gram) ve streç film (bir rulo) zorunlu malzemeler listesine alındı.
Uzmanlar artık sadece deprem değil, trafik kazası, iş kazası, ev kazası gibi günlük hayatta sık karşılaşılan durumlar için de bu ikiliyi öneriyor. Özellikle sırt çantası, araç bagajı veya evin girişindeki dolapta “mini ilk yardım kiti” hazırlayan vatandaşlara şu liste veriliyor:
- En az 100 gram iyotlu/sofra tuzu (küçük poşette veya kapta)
- Bir rulo streç film
- Temiz bez veya gazlı bez
- Küçük makas
Acil tıp uzmanı Dr. Haluk Öztürk, “Bu malzemeler toplam 20-30 lirayı geçmez ama değeri milyonlarca lira olabilir. Kan kaybından giden bir hayatı 5 dakikada kurtarabilir” diyerek çağrıyı güçlendiriyor. Sosyal medyada #TuzVeStreç etiketiyle binlerce kişi çantalarındaki fotoğrafları paylaşmaya başlarken, eczaneler ve marketlerde küçük paket tuz ile streç film satışlarında ciddi artış yaşandığı gözlemleniyor.
Sonuç olarak, Türkiye’de milyonlarca insana yapılan “çanta ve aracınızda mutlaka tuz ve streç film bulundurun” çağrısı, gösterişli ekipmanlar yerine tamamen pratik ve erişilebilir çözümlere dayanıyor. Deprem, kaza veya beklenmedik yaralanmalarda ilk 10 dakikanın hayati olduğunu hatırlatan uzmanlar, bu iki basit malzemenin altın değerinde olduğunu bir kez daha vurguluyor. Siz de çantanızı kontrol ettiniz mi?