Milyonlarca vatandaşın istihdam edilmesinde köprü görevi gören ve iş gücü piyasasının nabzını tutan resmi sistem, iş arayanlar için hayati fırsatlar sunmaya devam ediyor. Ancak sistemin arka planında işleyen ve pek çok kişinin gözden kaçırdığı prosedürler, iş bulma sürecini doğrudan etkiliyor. Kayıt oluşturmaktan iş görüşmelerine yönlendirilmeye, mesleki eğitim kurslarından kamu personeli alımlarına kadar uzanan bu süreçte, doğru bilinen yanlışlar adayların karşısına engel olarak çıkabiliyor.
Vatandaşların hak kaybına uğramaması ve uygun pozisyonlara yerleşebilmesi için sistemin tüm inceliklerine hakim olması şart. Özellikle başvuru esnasında verilen beyanların doğruluğu ve statü değişiklikleri, işe yerleştirme sürecinin kaderini belirliyor.
İş arayan kaydının oluşturulmasıyla başlayan süreçte, yaş sınırı ve kayıt yöntemleri en çok merak edilen konuların başında geliyor. Kurumun internet şubesi üzerinden veya e-Devlet entegrasyonuyla yapılabilen kayıtlarda alt yaş sınırı 14 olarak belirlenmiş durumda. 14 yaşını doldurmuş her vatandaş, beyanına dayalı olarak sisteme özgeçmişini kaydedebiliyor. Ancak burada dikkat edilmesi gereken en kritik husus, kayıtlı bilgilerin güncelliğidir.
İletişim bilgileri, eğitim durumu veya mesleki deneyimlerdeki eksiklikler, işverenlerin adaylara ulaşamamasına neden olabiliyor. Özellikle kamu kurumlarının işçi taleplerinde, sistemdeki bilgilerin Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) ile uyumlu olması, başvurunun geçerliliği açısından hayati önem taşıyor.
Sisteme kayıtlı olanların karşılaşabileceği en büyük sorunlardan biri ise "pasif" duruma düşmektir. İş arayan bir vatandaşın kaydı, belirlenen periyotlarda işlem görmediğinde veya kurum tarafından yapılan çağrılara yanıt verilmediğinde otomatik olarak pasif hale getirilebiliyor. Özellikle kurum tarafından önerilen bir iş görüşmesine mazeretsiz gidilmemesi veya görüşmenin reddedilmesi gibi durumlarda kayıt durumu değişebiliyor.
Pasif duruma düşen bir adayın, tekrar iş arama sürecine dahil olabilmesi için internet şubesi üzerinden veya şahsen müracaat ederek kaydını "aktif" hale getirmesi gerekiyor. Aksi takdirde, sistem üzerinden iş başvurusu yapmak veya açık iş ilanlarını görüntüleyip süreçlere dahil olmak mümkün olmuyor.
Özel politika gerektiren gruplar içinse prosedürler daha farklı işliyor. Engelli statüsünde iş arayan kaydı oluşturmak isteyen vatandaşların, yetkili sağlık kuruluşlarından alınmış ve en az yüzde 40 oranında iş gücü kaybını gösteren sağlık kurulu raporuna sahip olmaları gerekiyor. Bu raporun sisteme işlenmesiyle birlikte, engelli kontenjanındaki açık işlere başvuru hakkı kazanılıyor.
Benzer şekilde, terörle mücadelede yaralananlar veya eski hükümlüler de durumlarını belgeleyen resmi evraklarla sisteme başvurduklarında, kendilerine özel açılan kontenjanlardan ve öncelik haklarından yararlanabiliyorlar. Bu belgelerin güncelliği ve sisteme doğru entegre edilmesi, yasal zorunluluk kapsamında istihdam edilecek personel alımlarında belirleyici oluyor.
Kamu kurumlarına yapılacak daimi veya geçici işçi alımlarında ise sistem, şeffaflık ilkesi gereği belirli kriterleri esas alıyor. Kamu ilanlarına başvurularda genellikle KPSS puanı veya noter huzurunda çekilen kura yöntemleri uygulanıyor. Ancak "öncelikli" statüsünde olan adaylar (terörle mücadele başarı belgesi olanlar, maden kazası mağdurları vb.) KPSS şartı aranmaksızın listelere dahil edilebiliyor. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, öncelik hakkına sahip olanların bu haklarını kullanırken, ilgili belgelerin asıllarını ibraz etmeleri gerekliliğidir. Ayrıca, kamu taleplerinde ikametgah şartı sıkça aranan bir özellik olduğundan, adres değişikliklerinin zamanında sisteme yansıtılması, başvurunun reddedilmemesi adına büyük önem arz ediyor.
Mesleki deneyimi olmayan veya meslek değiştirmek isteyenler için düzenlenen kurs ve programlar da sistemin sunduğu önemli avantajlardan biri. İşbaşı Eğitim Programları ve Mesleki Eğitim Kursları, katılımcılara hem meslek öğretiyor hem de eğitim süresince cep harçlığı ve sigorta imkanı sunuyor. Bu programlara katılabilmek için en az 15 yaşını tamamlamış olmak ve kuruma kayıtlı işsiz olmak gerekiyor.
Emekliler ise bu programların birçoğundan yararlanamıyor ancak kayıt yaptırarak özel sektör iş ilanlarına başvuruda bulunabiliyorlar. Yabancı uyruklu vatandaşlar da kendilerine verilen 99 ile başlayan kimlik numaralarıyla sisteme kayıt olup, çalışma izni prosedürleri çerçevesinde iş arama faaliyetlerine katılabiliyorlar. Eğitim bilgilerinin YÖK veya MEB veri tabanından otomatik çekildiği, askerlik durumunun ise e-Devlet üzerinden güncellenebildiği bu entegre sistemde, eksik bilgi bırakmamak iş bulma şansını katbekat artırıyor.