Dünya, yoksulluk ve iklim değişikliğinin yarattığı karmaşık bir ağın içinde debelenirken, yeni bir rapor bu iki tehdidin nasıl birbirini beslediğini gözler önüne seriyor. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Oxford Yoksulluk ve İnsan Gelişimi Girişimi (OPHI) tarafından hazırlanan bu çalışma, Brezilya'daki COP30 iklim zirvesi öncesinde yayınlandı. Rapor, yoksulluğun sağlık, eğitim ve yaşam standartlarındaki çok boyutlu yoksunluklarını, iklim tehlikeleriyle birleştirerek analiz ediyor ve gezegenin baskılarıyla yoksulluğun derin bağlantısını vurguluyor. Bu yaklaşım, yoksul insanların günlük mücadelelerini nasıl ağırlaştırdığını ortaya koyarak, küresel istikrara yönelik tehditleri işaret ediyor.
Rapora göre, dünya genelinde 1,1 milyar yoksul insandan 887 milyonu, en az bir iklim tehlikesine doğrudan maruz kalıyor; bu oran neredeyse yüzde 80'e denk geliyor. Bu insanların 651 milyonu iki veya daha fazla iklim tehlikesiyle aynı anda mücadele ediyor, 309 milyonu ise üç veya dört tehlike altında bulunuyor. Bu durum, "üçlü veya dörtlü yük" olarak tanımlanıyor ve yoksul bireylerin sınırlı varlıkları ile yetersiz sosyal korumaları nedeniyle daha da vahim hale geliyor. En yaygın tehlikeler arasında yüksek sıcaklık 608 milyon yoksulu etkilerken, hava kirliliği 577 milyon, sel 465 milyon ve kuraklık 207 milyon kişiyi tehdit ediyor. UNDP Geçici Yöneticisi Haoliang Xu, COP30'da dünya liderlerini kalkınma ilerlemesini canlandırmaya çağırıyor ve yoksulluğun iklim eylemiyle entegre edilmesini savunuyor.
OPHI Direktörü Sabina Alkire, iklim eyleminin insan odaklı olması gerektiğini vurgulayarak, birbirini güçlendiren kalkınma stratejilerinin önemine dikkat çekiyor. UNDP İnsan Gelişimi Raporu Ofisi Direktörü Pedro Conceição ise, yüklerin artacağını belirterek, çok boyutlu yoksulluğu yüksek olan ülkelerin yüzyıl sonuna kadar daha büyük sıcaklık artışlarıyla karşı karşıya kalacağını belirtiyor. Rapor, iklim krizlerinin yoksulluğu yeniden şekillendirdiğini ve gelecekteki eşitsizlikleri artıracağını öngörüyor. Bu bulgular, yoksulluğun sadece ekonomik değil, çevresel baskılarla iç içe geçen bir olgu olduğunu gösteriyor.
Bölgesel dağılım, yükün dengesizliğini netleştiriyor. Güney Asya ve Sahra Altı Afrika, küresel sıcak noktalar olarak öne çıkıyor; Güney Asya'da 380 milyon, Sahra Altı Afrika'da ise 344 milyon yoksul insan iklim tehlikelerine maruz kalıyor. Güney Asya'da yoksulların yüzde 99,1'i (380 milyon) en az bir şoka maruz kalırken, yüzde 91,6'sı (351 milyon) iki veya daha fazlasıyla karşı karşıya. Bu bölge, yoksulluk azaltmada önemli ilerlemeler kaydetmiş olsa da, hızlandırılmış iklim eylemine ihtiyaç duyuyor. Gelir gruplarına göre ise alt-orta gelirli ülkeler en büyük yükü taşıyor: 548 milyon yoksul (küresel maruziyetin yüzde 61,8'i) en az bir tehlikeyle mücadele ediyor ve 470 milyondan fazlası iki veya daha fazla tehlike altında.
Rapor, iklim tehlikelerini çok boyutlu yoksullukla kesiştirerek, bu örtüşmelerin dezavantajları nasıl çoğalttığını detaylandırıyor. Yüksek sıcaklık, hava kirliliği, sel ve kuraklık gibi tehlikeler, bireysel olarak zaten yıkıcı olurken, bir arada olduklarında yoksunlukları derinleştiriyor. Yoksul insanlar, bu tehlikelere karşı sınırlı varlıkları ve sosyal korumaları nedeniyle daha savunmasız kalıyor. Gelecek projeksiyonları, yüksek yoksulluklu ülkelerin sıcaklık artışlarında en fazla etkileneceğini göstererek, eşitsizliklerin artacağını vurguluyor. Bu kesişim, yoksulluğun sağlık, eğitim ve yaşam standartlarındaki akut yoksunluklarını iklim baskılarıyla birleştirerek, "çakışan zorluklar" kavramını ön plana çıkarıyor.
Küresel eğilimler, yoksulluğun izole değil, çoklu çevresel baskılarla dolu olduğunu ortaya koyuyor. Rapor, geçmişteki yoksulluk azaltma başarılarını not ederken, gelecekteki sıcaklık projeksiyonlarının yükleri yoğunlaştıracağını belirtiyor. Bu durum, iklim dayanıklı yoksulluk azaltma stratejilerinin geliştirilmesini, yerel uyum kapasitelerinin güçlendirilmesini ve uluslararası yeniden dağıtım ile finans mekanizmalarının ölçeklendirilmesini gerektiriyor. Bulgular, risklerin tanınmasından uygulamaya geçilmesi gerektiğini vurgulayarak, yoksulluk azaltmayı iklim eylemiyle iç içe konumlandırıyor.
Politika önerileri, COP30'da kalkınma ilerlemesini canlandırmayı ve en yoksulları geride bırakmamayı içeriyor. Rapor, iklim dayanıklı stratejilerle yoksulluk azaltmanın birbirini desteklemesi gerektiğini savunuyor. Yerel kapasitelerin güçlendirilmesi ve uluslararası finansın artırılması, bu çakışan krizlere karşı kritik adımlar olarak öne çıkıyor. İnsanlığı merkeze alan yaklaşımlar, gezegenin istikrarını sağlamak için zorunlu hale geliyor.
Bu rapor, yoksulluk ve iklim tehlikelerinin örtüşmesinin yarattığı acil tehdidi gözler önüne sererek, küresel eylemi tetikliyor. Milyonlarca insanın maruz kaldığı bu yükler, sağlık, eğitim ve yaşam standartlarındaki yoksunlukları derinleştirirken, gelecekteki eşitsizlikleri artırıyor. UNDP ve OPHI'nin çalışması, medya iletişimcileri Stanislav Saling ve Maya Evans aracılığıyla da vurgulanarak, politika yapıcıları harekete geçirmeye çağırıyor. Yoksullukla mücadele, artık iklim eylemi olmadan düşünülemez bir hale gelmiş durumda.