SÖZCÜ TV'nin "Nokta Atışı" programında İpek Özbey'in moderatörlüğünde konuk olan köşe yazarı Yılmaz Özdil, Türkiye'nin son dönemde imzaladığı Eurofighter Typhoon savaş uçağı alım anlaşmasını detaylı bir şekilde ele aldı. İngiltere Başbakanı Keir Starmer'ın Türkiye ziyareti sırasında imzalanan 20 adet Eurofighter için 8 milyar sterlinlik (yaklaşık 10.7 milyar dolar) anlaşma, savunma uzmanlarını ikiye böldü.
2005 yılında Türkiye'ye 80 adet Eurofighter için 6 milyar dolar teklif edilmişti. Yılmaz Özdil'in programa getirdiği bilgilere göre, bu teklif kabul edilmemişti. "Türkiye kabul etmedi. Neden kabul etmedi? Çünkü bu uçakların kabiliyetleri F-16 ile aynı. Ama F-16'dan pahalıydı" diyen Özdil, Türkiye'nin o dönemde F-16'ları 20-25 milyon dolara aldığını hatırlattı.
Programda dikkat çeken bir başka nokta da Türkiye'nin 5. nesil F-35 savaş uçağı programındaki eski konumu oldu. "AKP'den önce eski denilen Türkiye bu olağanüstü başarıyı sağlamıştı. F-35'in kurucu ortağıydık. 2020 yılından itibaren F-35'lerimiz bize teslim edilecekti. İlk etapta 100 adet F-35'imiz olacaktı" bilgisini veren Özdil, Türkiye'nin bu prestijli programdan nasıl çıkarıldığını anlattı.
ABD'nin Türkiye'yi F-35 programından çıkarma kararı, S-400 hava savunma sistemi alımı sonrasında alınmıştı. Bu karar, Türkiye'nin 5. nesil savaş teknolojisine erişimini tamamen keserken, aynı zamanda milyarlarca dolarlık yatırımın da kaybına neden olmuştu.
Bugün bakıldığında, Türkiye'nin Eurofighter alım kararı tamamen farklı bir bağlamda değerlendirilmeli. İngiltere'deki BAE Systems'in Lancashire'daki Warton fabrikasında üretim, 2025 yılının başında durmuştu. Son siparişin 2017'de Katar'dan gelen 24 uçaklık sipariş olduğu belirtilen raporlara göre, 6 yıl boyunca başka hiçbir ülkeden sipariş alınamamıştı.
İngiliz işçi sendikalarının güçlü baskısı sonucu, üretimin devam etmesi için kampanya başlatılmıştı. Sendika, İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin yeni Eurofighter'lar almasını istemişti. Ancak İngiltere hükümeti bu talebi kabul etmemişti. Çünkü İngiltere zaten F-35 programına geçmişti ve şu anda 20 adet F-35'e sahipti.
Programda vurgulanan bir diğer önemli nokta ise Türkiye'nin savunma stratejisindeki hedefler oldu. "Kime karşı alıyoruz? Bir, Yunanistan'a karşı alıyoruz. İki, şu anda aşağıda problem haline dönüştü, İsrail'e karşı" ifadelerini kullanan Özdil, Türkiye'nin bölgesel güvenlik kaygılarını net bir şekilde ortaya koydu.
Bu noktada dikkat çeken bir başka gelişme ise Türkiye'nin bölgesel rakiplerinin silahlanma hamleleri. Yunanistan, Temmuz 2024'te 20 adet F-35 Lightning II için 3.47 milyar euro değerinde anlaşma imzalamıştı. İlk teslimatların 2028'den itibaren başlayacağı belirtilirken, Yunanistan'ın 40 uçağa kadar çıkma seçeneği bulunuyor.
İsrail ise F-35 programının en deneyimli kullanıcılarından biri. 2018'den bu yana operasyonel olan F-35I'lar, İran'a yönelik operasyonlarda da kullanılmıştı. İsrail medyasında yer alan haberlere göre, bu uçaklar Türkiye, Ürdün, Suriye ve Irak üzerinden geçerken tespit edilmeden uçmuştu.
Bu tablo karşısında, Türkiye'nin 4.5. nesil Eurofighter Typhoon alımı stratejik olarak nasıl değerlendirilmeli? Eurofighter, F-35'e göre daha hızlı (saatte 2340 km) ve daha manevracı bir uçak olmasına rağmen, görünmezlik teknolojisine sahip değil. F-35 ise tam tersine görünmezlik (stealth) özelliği ve gelişmiş elektronik sistemleri ile öne çıkıyor.
Programda verilen fiyat karşılaştırması da dikkat çekici. 2005'te 80 uçak için 6 milyar dolar teklif edilmişken, şimdi 20 uçak için 10-10.5 milyar dolar ödenecek. Bu da uçak başına maliyetin yaklaşık 500-525 milyon dolara çıktığını gösteriyor. Oysa F-35'in maliyeti 80-100 milyon dolar arasında değişiyor.
Yılmaz Özdil'in programda vurguladığı en çarpıcı nokta ise şuydu: "Dün İngiltere Başbakanı o yüzden, adam bu yüzden video çekti, müjde dedi ya, 20.000 İngiliz işçisi kurtuluyor dedi. Bitmiş, kapanmış, nesli tükenmiş bir Eurofighter'a hayat öpücüğü vermiş olduk".
Türkiye'nin toplam 44 adet Eurofighter alma planı da netleşti. İngiltere'den 20, Katar'dan 12, Umman'dan 12 adet olmak üzere toplam 44 uçak satın alınacak. İlk teslimatların 2030'da başlaması öngörülüyor.
Bu anlaşmanın Türkiye'nin havacılık endüstrisine etkileri de tartışma konusu. Türkiye'nin kendi milli savaş uçağı KAAN projesi devam ederken, Eurofighter alımının bu projeye nasıl entegre edileceği merak konusu. KAAN'ın Endonezya'ya 48 adet satışı için girişimler sürerken, Türkiye'nin aynı anda hem Eurofighter hem de milli uçak projesini yürütmesi stratejik bir denge gerektirecek.
Sonuç olarak, Türkiye'nin Eurofighter kararı çok boyutlu bir değerlendirme gerektiriyor. Bir yanda bölgesel güvenlik kaygıları ve mevcut rakiplerin üstün teknolojiye sahip olması, diğer yanda ise maliyet-fayda analizi ve gelecek nesil teknolojilere erişim konuları var. Bu kararın uzun vadeli stratejik etkileri, önümüzdeki yıllarda Türkiye'nin savunma politikalarını şekillendirecek gibi görünüyor.
